Bài học vỡ lòng về kinh doanh và Việt Nam cần lắm triết lý giáo dục khai phóng
Vì kinh doanh doanh bằng sự tử tế chưa bao giờ dễ cả nhưng lãnh đạo đều có thể học được và trở thành con người hạnh phúc xuất phát từ tâm yêu thương, thân kỷ luật và tuệ khái phóng.
Triết lý giáo dục của Việt Nam nên lấy kim chỉ nam là dân tộc, nhân văn và khai phóng. Tôi cũng là từng là một giáo viên, nếu dạy bài học lớp 4, tuần 12, sách Tiếng Việt trang 115, Bài Tập Đọc, theo hướng khai phóng và truyền tinh thần kinh doanh thực nghiệp của cụ Bạch Thái Bưởi (1874-1932), có thể bài học khó hơn với học sinh nhỏ tuổi nhưng sẽ thú vị cho học sinh và hướng khai phóng.
Phi thương bất phú tức là không kinh doanh thương mại thì khó giàu có. Kinh doanh khởi nghiệp, thành công bằng sự tử tế, cùng có lợi, chính đạo cuộc đời, dân giàu thì nước mạnh. Xin coi đây như bài học vỡ lòng về kinh doanh hoặc nhen nhóm ý tưởng khởi nghiệp, học sinh có thể lĩnh hội về sau và ngấm kinh doanh khi trẻ lớn hơn, trưởng thành hơn. Vì kinh doanh doanh bằng sự tử tế chưa bao giờ dễ cả nhưng lãnh đạo đều có thể học được và trở thành con người hạnh phúc xuất phát từ tâm yêu thương, thân kỷ luật và tuệ khái phóng.
Thầy: Giờ tập đọc hôm nay, chúng ta sẽ học về vua tàu thuỷ Bạch Thái Bưởi (1874-1932), một nhà kinh doanh ái quốc tiêu biểu thế hệ vàng doanh nhân đầu tiên của Việt Nam hồi đầu thế kỷ 20 để chúng ta rút ra những bài học thành công. Vào đầu giờ và để bắt đầu bài học thú vị này, các em đã đọc bài và tìm hiểu từ mới về bài đọc vua tàu thuỷ Bạch Thái Bưởi. Thầy giáo mời một em đứng dậy đóng vai một người Pháp cho khách quan, kể chuyện về Bạch Thái Bưởi.
Trò: Học sinh V xung phong kể lại chuyện: “Tôi là một người Pháp đang sinh sống, làm ăn ở Việt Nam và đã chứng kiến sự thành đạt một doanh nhân Việt Nam. Đó là câu chuyện của “Vua tàu thuỷ” Bạch Thái Bưởi.
Cụ Bưởi sinh ra trong một gia đình nghèo khó. Mồ côi cha từ nhỏ, ngày ngày Bưởi phải theo mẹ quẩy gánh hàng rong trên khắp các nẻo đường. Thấy Bưởi khôi ngôi, nhà tư sản họ Bạch nhận làm con nuôi, đặt tên là Bạch Thái Bưởi và cho ăn học tử tế.
Năm 21 tuổi, Bạch Thái Bưởi làm thư kí cho một hãng buôn và được mời qua Pháp tham gia triển lãm học hỏi và thăm quan mẫu quốc. Chẳng bao lâu, cụ đứng ra kinh doanh độc lập, trải đủ mọi nghề: buôn gỗ, buôn ngô, mở hiệu cầm đồ… và cố tìm ra hướng làm ăn mới.
Bạch Thái Bưởi mở công ty vận tải đường thuỷ lấy tên là Bạch Thái Bưởi vào lúc những con tàu chở khách của người Hoa đã độc chiếm các tuyến đường sông miền Bắc, Việt Nam.
Cụ cho người đến tận các bến tàu hô hào, diễn thuyết, kêu gọi “Người Việt giúp người Việt”. Trên mỗi chiếc tàu, cụ ấy cho dán dòng chữ “Người ta thì đi tàu ta” và treo một cái ống bơ để khách nào đồng tình với ông thì vui lòng bỏ tiền vào ống, tiếp sức cho chủ tàu. Khi đổ ống ra, tiền đồng rất nhiều, tiền hào, tiền xu thì vô kể. Khách đi tàu của cụ ngày một đông. Nhiều chủ tàu người Hoa, người Pháp phải bán lại tàu cho cụ Bạch Thái Bưởi.
Rồi cụ mua xưởng sửa chữa tàu của người Pháp, thuê kĩ sư giỏi trông nom. Lúc thịnh vượng nhất, công ty cụ có tới ba mươi chiếc tàu lớn nhỏ mang những cái tên lịch sử: Hồng Bàng, Lạc Long, Đinh Tiên Hoàng, Minh Mạng, Tự Đức…Chỉ trong vỏn vẹn mười năm kinh doanh, Bạch Thái Bưởi đã có trong tay một sản nghiệp đồ sộ, được mọi người yêu mến, trân trọng gọi là: “Bậc anh hùng kinh tế”.
Thầy: Tốt lắm, em có giọng kể rất hay, truyền cảm, tóm tắt bài rất rõ ràng, rành mạch và đầy đủ. Cả lớp có thấy tự hào về cụ Bạch Thái Bưởi?
Trò: Chúng em tự hào về cụ. Cụ được trân trọng gọi là “Vua Tàu Thuỷ”. Nhất Sĩ, nhì Phương, tam Xường, tứ Bưởi, tuy xếp thứ 4, cụ là doanh nhân Việt Nam tiêu biểu được ca tụng nhiều nhất qua nhiều thế hệ người Việt Nam. Nhiều nơi trên đất nước Việt Nam có cảng và phố mang tên cụ Bạch Thái Bưởi.
Thầy: Cụ kinh doanh và thành công bằng sự tử tế của một nhà quý tộc Việt. Khi đó xã hội xứ An Nam chưa trọng nghề buôn, kinh doanh thương mại, còn có ý miệt thị. Cụ kinh doanh trong nghịch cảnh, bị chèn ép, cụ Bạch Thái Bưởi phải cạnh tranh trực tiếp với người Hoa và thắng cả người Pháp trong kinh doanh đường thuỷ hồi đầu thế kỷ XX. Các em có muốn kinh doanh thành công như cụ không nào?
Trò: Ai mà không mơ ước thành công như cụ. Trong xã hội có nhiều nghề chính như công nhân, nông dân, trí thức, doanh nhân và ai kinh doanh cũng muốn thành công, mang lại những giá trị, tạo ra của cải vật chất cho xã hội, phát triển kinh tế, tạo công ăn việc làm.
Thầy: Theo các em muốn kinh doanh, làm giàu cho bản thân và xã hội?
Trò: Có chứ, nếu làm kinh doanh chúng em học từ kinh nghiệm của những người đi trước, đến trường học để học về kinh tế, quản trị kinh doanh, nội và ngoại thương… Kinh doanh phải học mà kinh doanh phải có đạo đức, có tâm, tầm tài năng, dẫn dắt nhân viên bằng tầm nhìn, sứ mệnh, giá trị cốt lõi, thế mới khác buôn bán hay tiếng xấu con buôn, buôn gian bán lận.
Thầy: Em I cho thầy biết nhờ đâu mà cụ Bạch Thái Bưởi thành công?
Em I: Cụ thành công có ý chí làm giàu, biết chớp lấy thời cơ và tổ chức kinh doanh giỏi. Cụ tự tạo ra may mắn cho cuộc đời mình và khởi nghiệp kiến quốc: làm giàu để thống nhất ba miền, xây dựng quốc gia giầu mạnh. Cụ khơi dậy lòng tự tôn dân tộc, tự hào là người Việt Nam máu đỏ da vàng, “người ta đi tàu ta” và “người Việt giúp người Việt”
Thầy: Chính vì vậy mà cụ thắng lợi trong kinh doanh bằng tinh thần ái quốc, tự tôn dân tộc. Em nào cho thầy biết, muốn kinh doanh thành công như cụ thì phải làm thế nào?
Trò: Phải nói được ngoại ngữ, phải có vốn và tích luỹ kinh nghiệm trước khi khởi nghiệp kinh doanh. Cụ làm thư ký cho người Pháp tại Hà Nội, sang cả Bordeaux, Pháp để được mở rộng tầm nhìn, học hỏi kinh doanh, công nghệ và cách quản trị của người Pháp về áp dụng tại quê hương.
Thầy: Ngoài ra lãnh đạo cần có tầm nhìn, sứ mệnh, giá trị cốt lõi, cần năng lực quản trị, nhân sự, tài chính, thuế, kế toán. Hiểu biết về marketing, bán hàng và truyền thông, kinh tế và chính trị. Khi đó Pháp mẫu quốc lúc đó bảo hộ nước xứ An Nam, việc kinh doanh của người bản địa rất khó khăn mà bị chèn ép khi bắt đầu khởi nghiệp kinh doanh.
Thầy: Vậy cụ đã khởi nghiệp bằng những nghề gì? Thầy mời em E trả lời!
Em E: Trước khi chạy tàu thủy, Bạch Thái Bưởi đã khởi nghiệp đủ nghề buôn gỗ, buôn ngô, mở hiệu cầm đồ, thầu thuế chợ… chính cụ đã khởi nghiệp bằng cung cấp gỗ xây cầu Paul Doumer (1899-1902) nay là cầu Long Biên.
Thầy: Các em thấy không, phải thử kinh doanh mới biết hết khả năng tiềm ẩn của mình, cho đến khi nghề tìm đúng mình và thành nghiệp với lĩnh vực phù hợp nhất, thích nhất, đam mê nhất. Không sợ thất bại, không bao giờ bỏ cuộc, các em cũng có tố chất của nhà kinh doanh trong tương lai. Theo các em kinh doanh có phải lúc nào cũng thành công phải không?
Trò: Không. Cụ Bạch Thái Bưởi kinh doanh có lúc thất bại, mất trắng, nhưng cụ vẫn kiên định, không nản chí.
Thầy: Các em thấy không, muốn thành công phải làm cái mình giỏi nhất thích nhất, kinh doanh sở trường, đừng làm sở đoản, mới thành công. Hơn nữa thắng không kiêu bại không nản, không bỏ cuộc, phải tin vào bản thân mình và phải luôn kiên định. Theo các em cơ hội kinh doanh mới mà cụ đã chớp được là gì? Cả lớp bàn luận theo nhóm và một em đại diện nhóm tìm ra nhanh nhất thì xung phong cho thầy biết!
Em T: Cơ hội Kinh doanh đường thủy khi cụ chớp lấy thời cơ thuê lại được ba chiếc tàu thủy chủ tàu vừa hết hạn thuê với chính phủ Pháp và bắt đầu lĩnh vực kinh doanh mới toanh là vận tải trên sông nước và đặt tên ba tàu lại từ tiếng Pháp Dragon, Phénix, Fai Tsi Long sang tên thương hiệu thuần tiếng Việt là Phi Long, Phi Phượng, Bái Tử Long.
Thầy: Kinh doanh phải liều lĩnh và nhanh nhạy nắm cơ hội, đi tiên phòng và thống lĩnh vực kinh doanh đó. Cụ xác định đối tượng khách hàng mục tiêu là người Việt và phục vụ càng nhiều người càng tốt đi lại thuận tiện, giúp giao thông hàng hoá và hành khách thuận tiện và giá cả hợp lý hơn so với tàu người Hoa. Vậy là khi sản phẩm dịch vụ không khác biệt độc đáo và cạnh tranh trực tiếp thì cụ dùng yếu tố phi thị trường, đó là lòng ái quốc, kêu gọi sự ủng hộ của đồng bào, người Việt Nam đi tàu Việt Nam và cụ để ống bơ trên tàu để đồng bào ủng hộ giúp đỡ. Cụ đã làm như thế nào để tiếp cận khách hàng mục tiêu để họ lựa chọn đi tàu cụ? Từng nhóm thảo luận và trình bày quan điểm.
Nhóm N: Lúc đầu, cụ gặp nhiều khó khăn như khi cụ mở công ty vận tải đường thủy thì những con tàu của người Hoa đã độc chiếm các đường sông miền Bắc. Nhưng Bạch Thái Bưởi đã có nhiều sáng kiến để thu hút và giành lại khách hàng như: cho người đến các bến tàu diễn thuyết, quảng cáo, thêm dịch vụ giải trí như hát xẩm, trên mỗi con tàu đều dán dòng chữ: “Người ta đi tàu ta”, và “treo một cái ống” để hành khách “tiếp sức” cho chủ tàu từng hào, từng xu một. Cụ còn mua xưởng sửa chữa, đóng mới tàu, thuê kĩ sư giỏi trông nom. Như vậy cụ đảm bảo dây chuyền từ đóng mới đến vận hành và đảm bảo dịch vụ phục vụ đồng bào.
Thầy: Qua thảo luận cho thấy rằng muốn bán được hàng hoá và dịch vụ thì khải khác biệt độc đáo. Khi công ty có sản phẩm dịch vụ tốt phải truyền thông để nhiều người biết đến, muốn đi tàu, tin tưởng công ty, đi tàu, yêu mến và ủng hộ bằng việc giới thiệu cho những người khác. Sản phẩm dịch vụ phải luôn đổi mới sáng tạo để đáp ứng nhu cầu không ngừng thay đổi của thị trường. Ngoài chi phí, giá, thành và lợi nhuận cụ còn mang đến giá trị lớn lao là phục vụ đồng bào, kêu gọi giúp đỡ lẫn nhau để thành công, kinh tế phát triển, tạo thế và lực thống nhất đất nước. Các em thấy sức mạnh của marketing truyền miệng chưa?
Trò: Khách hàng đi tàu, yêu mến và trở thành người quảng bá nhiệt thành cho tàu Bưởi miễn phí. Công ty Bạch Thái mang lại những giá trị to lớn giúp đồng bào người Việt thay vì đi tàu người Hoa. Cụ lấy khách hàng làm trung tâm, khách hàng đi tàu hài lòng, dịch vụ tốt và khách hàng hài lòng mới có marketing truyền miệng cho đồng bào.
Thầy: Cụ Bạch Thái Bưởi có bao nhiêu tàu, những tên tàu của cụ nói lên điều gì? Thầy mời em A trả lời:
Em A: Vào thời điểm thịnh vượng cụ Bạch Thái Bưởi có 30 tàu và cụ là người yêu nước với tên tàu mang tên lịch sử, anh hùng dân tộc, các vị vua: Trưng Trắc, Trưng Nhị, Lạc Long, Đinh Tiên Hoàng, Minh Mạng, Tự Đức…
Thầy: Từ 3 chiếc đi thuê tới đội tàu 30 chiếc, cụ là “anh hùng kinh tế” vì cụ giỏi kinh doanh. Kinh doanh không thể tốt với một cái tên xấu. Các tên tàu dễ đọc dễ nhớ, có nghĩa tích cực, tên hiệu thuần Việt dành cho đối tượng khách hàng mục tiêu, cụ thể ở đây là người Việt. Định vị thương hiệu “tàu Việt cho người Việt” phân khúc thị trường bình dân rất rõ ràng”.
Cụ có nhân hiệu là tàu Bưởi, thương hiệu từng tàu và cái hiệu được thương Bạch Thái Công Ty, với cờ vàng, mỏ neo và ba ngôi sao tượng trưng ba miền và ước muốn độc lập, tập hợp những giá trị cảm xúc. Vậy muốn kinh doanh tốt các em phải có ý tưởng kinh doanh độc đáo, giải bài toán đáp ứng như cầu thị trường, thuyết phục bản thân và được đối tác, chọn một cái tên hay và phải đăng ký ngay tên miền trên internet. Chi tiết cuối bài đọc, cụ được ví như một “anh hùng kinh tế” sau 10 năm kinh doanh đường thuỷ từ năm 1909. Các em cho thầy biết năm 1919 có gì đặc biệt?
Em M: Đó là sự kiện hạ thuỷ thành công tàu Bình Chuẩn năm 1919, đây là con tàu An Nam lừng lẫy, được thiết kế, đóng mới hạ thuỷ chạy thành của chủ tàu Bạch Thái Bưởi, tại nhà máy đóng tàu riêng tại Hải Phòng. Một năm sau tức 1920 tàu chạy thành công từ Hải Phòng vào Sài Gòn. Đây là niềm tự hào của giới công thương nghiệp thời bấy giờ và tàu An Nam đầu tiên cập cảng Sài gòn.
Cái này không có trong sách này. Em M có thể trở thành nhà nghiên cứu hay nhà phát minh. Cảm ơn cả lớp, các em V.I.E.T.N.A.M đã tích cực phát biểu cho buổi học kinh doanh qua một bài đọc, những bài học thành công của Vua Tàu Thuỷ Bạch Thái Bưởi. Thầy hy vọng các em thích phương pháp dạy học khai phóng mới này và muốn kinh doanh và thành công như cụ Bạch Thái Bưởi, thế hệ doanh nhân vàng đầu tiên Việt Nam hồi đầu thế kỷ 20.
Thầy tin các em có thể học kinh doanh, trở thành vị doanh chủ đáng kính: thành tính, đạo nghĩa, trách nhiệm, thành công bằng sự tử tế. Nhiều khẩu hiệu của cụ vẫn là nguồn cảm hứng và áp dụng cho đến ngày này như là “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam” hay mới đây nhất là “Người Việt Nam đi du lịch Việt Nam”.
Lãnh đạo là phụng sự, ai cũng có thể lãnh đạo vì ai cũng có thể phụng sự. Hôm nay thầy trò chúng ta được học về một doanh nhân tiêu biểu truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ người Việt Nam chúng ta.